मुंबईचे गणपती | Mumbai Ganpati Festival

 

मुंबई चे गणपती  

तुम्ही ते गाणं ऐकलंय का ? " चला कि राया , जाऊ बघाया मुंबईचे गणपती हो" . मुंबईच्या धावपळीच्या जीवनात सुद्धा गणेशउत्सव म्हटले कि हिथे घड्याळाचे काटे सुद्धा थांबतात. घरगुती गणपती पाहायचे असतील तर कोकणात आणि सार्वजनिक गणपती उत्सव पाहायचे असतील तर मुंबईत हे कधीही न बदलणारे समीकरण आहे. ढोल , ताशे , गुलाल , डीजे, रस्तावर गर्दीच्या लोटत ओसांडुन वाहणारी तरुणाई हे सगळं पाहायचं असेल तर " मुंबईचे सार्वजनिक गणपती" हे पाहायलाच पाहिजेत.

 

गणेशगल्ली चा राजा, लालबाग चा राजा , चिंचपोकळीचा चिंतामणी , खेतवाडी चे गणपती , नरे पार्क , लाल मैदान , तेजुकाया , असे मुंबईचे खूप सारे गणेशोत्सव प्रसिद्ध आहेत. आकर्षक आणि उंचच्या उंच मुर्त्या , नेत्रदीपक विद्युत रोषणाई , डोळ्याचे पारणे फेडणारे मनोहर देखावे आणि सजावट , भाविकांच्या लांबच लांब रांगा हि मुंबईच्या गणेशोत्सवाची प्रमुख वैशिष्ट्ये !  खेतवाडीला जाल तर अगदी चिंचोळ्या गल्ली मध्ये २०-२५ फूट महाकाय बाप्पा तुम्हाला मंडपात विराजमान दिसतील. मी पहिल्यांदा खेतवाडीला गेलो तेव्हा मला क्षणभर कळलंच नाही मंडप कुठे आहे आणि मंडपात शिरल्यावर अचानक समोर २५ फुटी बाप्पाची विशाल मूर्ती. नवीन माणसाला पहिला प्रश्न हा पडतो कि एवढी मोठी मूर्ती ह्या छोट्याश्या गल्लीत आणली कशी ? पण खेतवाडीच्या गणेश उत्सव मंडळांची खासियत तीच आहे. ह्या वर्षी तर तब्बल ४२ फूट उंचीची मूर्ती खेतवाडीत आहे. 

माझं सुरुवातीचं बालपण मुंबईत गेलं. पण तेव्हा मी खूप लहान होतो. त्यामुळे मुंबईतले गणपती तेव्हा मला आठवत नाहीत. फक्त चेंबूर चा सह्याद्री क्रीडा मंडळाचा गणपती आठवतो. मोठ्या मैदानात अगदी टोलेजंग वाड्यासारखी सजावट केलेली आठवते. ह्या गणपती ला "छोटा राजन" चा गणपती असे पण ओळखतात. 

माझी आई आणि मावशी यांच्याकडून मी मुंबईतल्या वेगवेगळ्या गणेशोत्सवाचे खूप किस्से ऐकले होते. पुन्हा जेव्हा तरुण वयात मुंबईत आलो तो पर्यंत मुंबईच्या गणेशोत्सवाचे रूप खूप बदलले होते. लालबाग परळ च्या गणपती बाप्पाचे डंके सर्व विश्वात वाजू लागले होते. मुंबईत आल्यावर मला आमची "गॉगल गँग" भेटली. मी, तेजस, दिन्या, वॅबी, श्वेता, अंड्या, संजू, अर्पण, राजेश आणि माझी सहचारीनी प्रितम अशी आमची "गॉगल गँग" लालबाग परळ चे गणपती पाहायला फुल्ल नाईट आऊट करायचो. अनिकेत उर्फ अंड्या, विशाल गुरुभाई ह्या आमच्या परळच्या मित्रांच्या आशीर्वादाने आम्हाला कधी लालबागचा राजा आणि मुंबईचा राजा "गणेश गल्ली" चा राजा ह्या मानाच्या गणपतीच्या दर्शनाला रांगेत उभे राहावे लागले नाही. जेव्हा बाकी मित्र गावाला जायचे तेव्हा मी आणि माझी बायको गणपती च्या आदल्या दिवशी रात्री लालबाग च्या राजाच्या मुख दर्शनाच्या रांगेत उभे राहायचो. सकाळ सकाळ राजाचे दर्शन घेऊन घरी यायचो. २०१६ नंतर मात्र मी घरी गणपती आणायला सुरू केले आणि आमचं लालबाग परळ कमी झालं. शिवाय सर्व मित्र आपआपल्या संसारात गुंतले. आपापल्या घरातील गणपतीकडे व्यस्त झाले आणि आमचे नाईट आऊट सुध्धा बंद झाले.

 

पण मुंबईच्या सार्वजनिक गणेशोत्सवासारखा उत्सव खचितच कुठे साजरा होत असेल. भव्यदिव्य गणेशमूर्ती, नेत्रदीपक सजावट, भव्य मिरवणूक, लाखोंच्या संख्येने येणारे भाविक यामुळे गणपती मध्ये मुंबईचे दिवस आणि रात्र मंतरलेले असतात. चिंचपोकळीच्या चिंतामणी चे आगमन म्हणजे आजकालचा ट्रेंडींग विषय झालाय. बाकी सुद्धा बऱ्याच मंडळांच्या "राजाचा" आगमन सोहळा हा भावनिक विषय असतो. आता त्यात श्रध्देने येणारे किती हा वादाचा प्रश्न आहे. पण एकूणच वातावरण अगदी जल्लोषपुर्ण असतं.

 जेव्हा जेव्हा मी हे सार्वजनिक गणपती पाहायला जातो तेव्हा तेव्हा माझ्या मनात एक विचार येतो. समजा असच आपण सर्व बाप्पाच्या दर्शनाला सभामंडपात उभे आहोत. आपल्या समोर कित्येक फुटी गणपतीबाप्पा विराजमान आहे आणि अचानक बाप्पाची सोंड हलली.... बाप्पा जागेवरून उठून उभा राहिला तर... आपले मोठे मोठे कान हलवत,  आपले इवलेसे पण तेजस्वी डोळे उघडझाप करत तो आशिर्वादासाठी हाथ वर करेल का ? आणि जर केलाच तर माझ्यासकट तिथे उपस्थित सर्व भक्तजन तिथे उभेच राहतील की भांबावून पळत सुटतील. नवसाची वेगळी रांग, मुखदर्शनाची वेगळी रांग, व्हिआयपी ची वेगळी रांग असे सर्वांना वेगळे वेगळे दर्शन देईल की सर्वांना एकाच पारड्यात टाकेल ?

 

हे सर्व विचार मनात यायचं कारण म्हणजे ह्या गणेशमुर्तींचा जिवंतपणा ! मुंबई मधल्या सार्वजनिक उत्सवाच्या मुर्त्या पाहा म्हणजे माझं म्हणणे पटेल तुम्हाला. अतिशय कल्पकतेने मूर्तिकार ह्या मुर्त्या घडवतात. त्यांच्या डोळ्यात अक्षरशः जिवंतपणा आणतात. चेहऱ्यावरचं हास्य अगदी हुबेहूब वाटत. पंधरा वीस फूट उंचीच्या असूनपन एवढी जिवंत मूर्ती बनवणाऱ्या मूर्तिकारांना मानाचा मुजरा ! स्व. विजय खातू, रत्नाकर कांबळी, कुणाल पाटील , के. जी. मोरे अश्या मात्तबर मूर्तिकारांनी मुंबईतल्या मोठ्या मोठ्या गणेशमूर्ती घडवल्या आहेत.

वाचकांची पसंती : -   वारी आषाढी एकादशीची

एक मात्र खरं की ह्या सार्वजनिक गणेशोत्सवाचे खरे हिरो असतात मंडळाचे सभासद ! भल्या मोठ्या मुर्त्यांचे आगमन, मोठ्या मोठ्या सभामंडपाचे नियोजन, भाविकांच्या गर्दीची व्यवस्था, दहा दिवस बाप्पाची सेवा ह्या सर्व गोष्टींना एक व्यवस्थित नियोजन आणि खूप सारी शक्ती लागते. काही अतिउत्साही कार्यकर्ते त्यांच्या अतिशहाणपणामुळे ह्या शिस्तीला गालबोट लावतात पण म्हणून खऱ्या श्रद्धाळू सभासदांचे मोल त्या मुळे कमी होत नाही. आपल्या घरी कार्यक्रम असेल आणि बरेच पाहुणे आले तर आपली किती दमछाक होते, हीथे तर लाखो लोक दर्शनाला येतात. त्यांना हाताळणं सोप्प काम नाही आहे. हे अविरत काम करणाऱ्या सर्व मंडळाच्या सभासदांचे कौतुक !

अनंत चतुर्दशी ला जेव्हा बाप्पा जायाला निघतो तेव्हा गिरगाव च्या खाडी चे  दृश्य विहंगम असते. बाप्पाला निरोप द्यायला मुंबईच्या रस्त्यांवर अलोट जनसागर उसळतो. ढोल ताशे , डीजे , बँड , बेंजो ह्या सर्वांच्या नादात मुंबईचे गणपती दिमाखात आपल्या गावाला जायला निघतात. ठीक ठिकाणी बाप्पावर पुष्पवृष्टी केली जाते. आजकाल DSLR वाल्यांची एक वेगळी प्रजाती निर्माण झाली आहे आपल्या वेगवेगळ्या मॉडेल च्या कॅमेरातून ते ह्या मिरवणुकीचे भारी भारी फोटो , विडिओ काढत असतात.  आजूबाजूला उसळलेल्या अलोट गर्दीतून सर्वजण आपल्या बाप्पाला होत जोडून नमस्कार करत असतात. पुढल्या वर्षी बाप्पा परत येई पर्यंत त्याच रूप आपल्या डोळ्यात आणि हृदयात साठवून ठेवत असतात !

 

गणपती बाप्पा मोरया !

अजून वाचा :-  माझा लाडका गणपतीबाप्पा